Wetenschappelijke update ACT bij chronische pijn (6 mei 2021)
Jongstleden beveelt het Brits National institute for health and care excellence (NICE) zowel ACT als CGT aan voor de behandeling van chronische pijn (Managing chronic pain). De Wereld Gezondheid Organisatie (WHO) noemt ACT als een empirisch ondersteunde behandeling (“met matige zekerheid”) voor het verminderen van functionele beperkingen bij kinderen en adolescenten met chronische pijn. Ze sluiten aan bij de erkenning van de Society of clinical psychology Devision 12 (APA) die de wetenschappelijke evidentie van ACT bij chronische pijn beoordeelde als sterk (Strong research support; Criteria: Chambless et al., 1998). In België beveelt, zowel de Evidence based Practice (EBP, Aanpak van chronische pijn in de eerste lijn (2017), alsook de Federale overheidsdienst van volksgezondheid, ACT en CGT aan als psychologische behandeling van chronische pijn (Pijn rapport studie (2011). In Nederland vinden we ACT & CGT terug in de behandelrichtlijnen van de Nederlandse huisartsen genootschap (NHG, Standaard pijn 2018).
Deze erkenning en aanbevelingen zijn gebaseerd op het vele onderzoek dat uitgevoerd is naar de effecitiveit van ACT & CGT bij deze doelgroep. Er zijn verschillende meta-analyses en reviews verschenen waar men de resultaten van gecontrolleerde onderzoeken (i.e. RCT’s) heeft samengenomen en beoordeeld.
Veelal wordt er in deze onderzoeken gekeken naar verschillende uitkomstmaten. Enerzijds als ACT leidt tot veranderingen in ervaren pijn en de relatie tot de pijnklachten (e.g. acceptatie) en anderzijds als er veranderingen optreden ten aanzien van het psychologisch, sociaal en lichamelijk functioneren. Er wordt dikwijls ook nog gekeken naar bijkomende klachten zoals angst, depressie en kwaliteit van leven.
Hann & McCracken (2014) deden een systematische review van studies die de effectivitieit onderzochten van ACT bij chronische pijn in vergelijking met inactieve controlecondities (wachtlijst, pijn manangment, standaard behandeling). In het algmeen vonden ze een vermindering van pijn intensiteit en ernst, een verbetering van het algemeen, doch meestal lichamelijk functioneren, en een vermindering van emotioneel lijden.
Recentelijk, deden Kang en collega’s (2019) een meta-analyse en lieten zien dat mensen die een ACT behandeling volgden minder last hadden van pijn, angst en depresssieve klachten, men de pijn beter kon accepteren en de kwaliteit van hun leven verbeterde. Hierbij valt op dat pijn acceptatie en kwaliteit van leven sterkere effecten vertoonden dan de andere maten. Ook vonden ze dat ACT de weerstand voor het doen van een psychologische behandeling verminderde.
Een meer kritische meta-analyse met striktere criteria (‘Cochrane’ database) van Williams en collega’s (2020)keken naar verschillende psychologische therapieen (CGT, GT en ACT) bij chronische pijn (hoofdpijn uitgezonderd). Ze keken hierbij enkel naar effecten op pijn intensitieit, fysieke beperking en emotioneel lijden. Men concludeerde dat ACT in vergelijking tot actieve controles nog weinig solide evidentie laat zien op de genoemde maten. Echter dient hierbij opgemerkt te worden dat men maar 5 studies heeft kunnen includeren (in vergelijking met 59 studies voor CGT, welke al veel langer onderzocht wordt). Ook bij CGT vindt men enkel gemiddelde tot lage effecten. Men heeft zich ook enkel gericht op symptoom uitkomstmaten (pijn, fysieke beperking en emotioneel lijden) en niet op hoe men hier meer adequaat mee kan omgaan (e.g. uikomstmaten in psychologische flexibiliteit).
Uit deze studies kan men concluderen dat ACT net als CGT een beloftevolle behandelvorm is voor mensen met chronische pijn. Doch ook dat er veel ruimte is voor verbetering. Chronische pijn, zeker als er sprake is van comorbiditeit van andere lichamelijke en psychosociale problematiek, is een moeilijk te behandelen aandoening. Niet in het minst omdat het chronische aandoening betreft en er een grote impact is op alle belangrijke levensgebieden met een sterk verlaagde kwaliteit van leven specifiek voor deze populatie, e.g. Hadi et al, 2019). Men dient in de verdere ontwikkeling van ACT bij chronische pijn meer rekening te houden met de impact van pijn op iemands levensverhaal en het verloop ervan. Onderzoek dient onder beter gecontroleerde omstandigheden gebeuren op basis van de meest stringente onderzoekscriteria en dient zich vooral ook te richten op uitkomstmaten die recht doen aan de mens die een leven lang dient te leven met pijn (e.g. psychologische flexibiliteit, veerkracht, positieve psychologie,…).
De hoogste tijd voor meer aandacht voor de mens in het verhaal van pijn!
Roy Thewissen
Referenties:
Hadi, M.A., McHugh, G.A. & Closs, S. J. (2019). Impact of Chronic Pain on Patients’ Quality of Life: A Comparative Mixed-Methods Study. J Patient Exp. Jun; 6(2), 133-141.
Hann, K.E.J. & McCracken, L.M. (2014) A systematic review of randomized controlled trials of Acceptance and Commitment Therapy for adults with chronic pain. Outcome domains, design quality,and efficacy. Journal of Contextual Behavioral Science, 3, 217–22.
Williams ACC, Fisher E, Hearn L, Eccleston C. (2020) Psychological therapies for the management of chronic pain (excluding headache) in adults. Cochrane Database Syst Rev., 8(8).
Hee-Sook Kang, Sung-Dong Hwang, Sang-Eun Jun. (2019) Effectiveness of Acceptance and Commitment Therapy for Chronic Pain Patients: A Systematic Review and Meta-Analysis. Journal of Korean Academy of Psychiatric and Mental Health Nursing, 28:3, 271-285.
Zie verder: wetenschappelijke literatuur ACT bij chronische pijn.
